18. yüzyıl başında Orta Asya’nın kuzey bölgesinde yer alan Kazak Hanlığı ile Rusya arasında, tarihin seyrini değiştiren önemli bir gelişme yaşandı. Bu gelişme nedir?

 Cevap: Komşu Türk beyliklerini de etkisi altına alan Kazak Hanı Ebulhayr (Abılay), yine bir Türk boyu olan Kalmukları mağlup etti. Kuzeye kaçan Kalmuklar ise sık sık Kazakları rahatsız etmekteydi. Ebulhayr, göçebe hayatı yaşayan ve zaman zaman baskın yapan Kalmuklara karşı koymak ve Başkurtları da hâkimiyeti altına almak üzere Ruslarla ittifaka karar verdi. Ruslar, Başkurtlar ile Kazakların tam ortasında Or (Ural) ırmağının yayık denilen suyun geniş bir alana ve kumsala yayıldığı bir bölgede bir kale inşasını kabul ettiler. Bugün Orsk veya eski adıyla Orenburg denen son derece stratejik bir mevkide, 1735 senesinde kale inşası tamamlandı.İnşaat bitince Ruslar kendi askerlerini yerleştirerek daha önce söz verdikleri hâlde kaleyi Ebulhayr’a vermediler. Ebulhayr, artık Rusların boyunduruğu altına girdiğini anladı. Ebulhayr’dan sonra, torunu Kenasarı zamanında, 1822’de Ruslar, resmî bir açıklama yaparak Kazaklara bağımsızlık tanıyan antlaşmayı feshettiklerini ilan ettiler. Bunun üzerine Ruslara karşı silaha sarılan Sultan Kenasarı 25 yıl mücadele etti. (Togan, 1942: 173-175) Rusların bundan sonraki Asya işgalinde bu kale önemli bir merkez olmuştur. Çarlar ve rejimler değiştiği hâlde bu bölge elden çıkarılmamış ve burada özerk devlete dahi izin verilmemiştir. Ve hızla bölgenin Rus Kazaklarıyla doldurulma işlemine başlanmıştır.